Samen werken door de school heen

In elke klas zitten studenten die met hun hoofd en handen goud kunnen maken, maar bij wie taalontwikkeling de grootste drempel vormt op weg naar het behalen van een diploma. Met het onderwijs model Taalbewust Lesgeven werkt Landstede Groep aan een duurzame oplossing: een onderwijsaanpak die begon voor anderstalige studenten en inmiddels van grote waarde blijkt voor álle studenten én de docenten. Samenwerking, kennisdeling en professionalisering staan daarbij centraal: van ISK tot mbo niveau 4, van Harderwijk tot Zwolle en Raalte.

De directe aanleiding voor het project was de vraag vanuit de directie om te onderzoeken waarom de instroom en doorstroom van ISK-, NT2- en Entree-leerlingen stagneerde. ‘Teams gaven aan: als wij ook NT2-studenten hebben die de taal niet goed spreken, vraagt dat zoveel van een docent’, vertelt Ineke Arends, projectmanager Taalbewust Lesgeven. Het unanieme advies was: geen korte cursus, maar een langdurige onderwijsontwikkeling, zodat docenten die didactiek echt in de vingers krijgen.’

Vanuit deze opdracht werd gekozen voor het model Taalbewust Lesgeven: een traject waarin taal- en vakdocenten gekoppeld worden en samen leren hoe zij taal en vakinhoud structureel kunnen verbinden. ITTA, kenniscentrum van de Universiteit van Amsterdam, begeleidt Landstede met expertise en materiaal.

Wat is Taalbewust Lesgeven?
‘Taalbewust Lesgeven betekent dat docenten expliciet taaldoelen koppelen aan vakdoelen en daar hun lessen op afstemmen’, vertelt Alie Dijkslag, adviseur coördinator Kennisteam NT2 Harderwijk. ‘De basis bestaat uit vijf vaardigheden: kijken en luisteren, praten, lezen, schrijven en woordenschat. Een Taalbewuste les bevat begrijpelijke en contextrijke taal, besteedt aandacht aan woordenschat en zit vol interactiemogelijkheden en ontwikkelingsgerichte feedback.’ Het betekent geen extra werk voor de docenten, het is een andere manier van lesgeven. ‘Het is een didactiek die elke docent zich eigen kan maken’, zegt Janine Waanders, adviseur Taalbewust Lesgeven. ‘Je denkt bewuster na over taaldoelen in je les, en dat geeft structuur en duidelijkheid, ook voor Nederlandstalige studenten.’

‘Het werkt, ook voor de reguliere student’
Binnen diverse opleidingen wordt Taalbewust Lesgeven inmiddels concreet toegepast.

‘Voorheen liet ik bijvoorbeeld een filmpje zien, met vervolgens eventueel een opdracht’, vertelt Bernice van Leeuwen, docent Verpleegkunde en lid van het kennisteam. ‘Nu gaat het anders. In een les over narcolepsie liet ik studenten eerst opschrijven wat ze denken dat het woord inhoudt. Na een deel van het filmpje deden ze dat opnieuw. Daarna bespraken ze het in tweetallen. Studenten, ook de niet-anderstaligen, zeggen dat ze het nu veel beter begrijpen dan wanneer ik alleen het filmpje zou tonen.’ Ook bij ISK worden vak- en taallessen verbonden. Joke Bruggeman, docent ISK: ‘We koppelden een les beeldende vorming aan een taalles over de jaargetijden. Studenten maakten een gedicht en verwerkten het thema in een aquarel. De woorden komen zo steeds terug, op verschillende manieren. Dat vergroot de woordenschat enorm.’ Ook niet-anderstaligen hebben er baat bij. ‘Ook als je geen NT2-studenten hebt, biedt deze aanpak houvast en structuur. Het versterkt de kwaliteit van het onderwijs voor álle studenten.’

Kennisteams en taalkoppels: een breed gedragen traject
Elke ROC werkt met het model, maar Landstede Groep investeert in een meerjarig traject; de implementatie verloopt in fasen. Met in het eerste jaar professionaliseringsbijeenkomsten en in het tweede jaar werkbijeenkomsten, zodat het model op een goede, begeleide manier uitgerold kan worden naar de teams. Daarna volgt het train-de-trainer-principe, zodat uiteindelijk heel Landstede Groep werkt met Taalbewust Lesgeven. Een aantal teams heeft de eerste tien professionaliseringsbijeenkomsten en is inmiddels bezig met de volgende ronde werkbijeenkomsten, waarin de nadruk ligt op de transfer naar de teams met onder andere lesbezoeken, zodat Taalbewust Lesgeven structureel wordt ingebed. Ineke: ‘ITTA heeft samen met ons een traject ontwikkeld waarin we niet alleen de didactiek aanleren, maar ook werken aan de implementatie in de teams. Dat maakt het krachtig.’

Positieve reacties
‘De docenten zijn positief’, zegt Ineke. ‘Dat blijkt uit de resultaten en de reflecties. Tijdens werkbijeenkomsten zie ik dat ze elkaar opzoeken en blijven napraten. De samenwerking tussen taal- en vakdocenten versterkt niet alleen de lessen, maar ook het teamgevoel.  Door samen te werken kunnen we veel gerichter werken aan kansrijk opleiden.’ Enkele reacties van de docenten: ‘Ik ben veel doelbewuster bezig. Vuistregels woordenschat, interactie, context van het vak en doelgericht: ik pas het toe en het werkt.’ En: ‘Studenten krijgen meer grip op hun leerproces door de activerende manier van taalbewust lesgeven. De student wordt rijker door deze wijze van taalbewust lesgeven.’

Studenten merken het verschil
Het effect is merkbaar: studenten durven meer, halen betere resultaten en zijn actiever tijdens de les. Docenten merken dat ze vaker de ‘handen op de rug’ kunnen houden: studenten werken harder, de docent begeleidt en stimuleert. Bovendien is er door de samenwerking veel meer mogelijk. Alie: ‘Een student die nog geen drie jaar in Nederland is, haalde op eigen kracht een zeven voor zijn examen lezen en luisteren. Dat is heel veelzeggend. Waar het voorheen onmogelijk was om hem op niveau 3 of 4 te plaatsen, is dat nu veel beter bespreekbaar.’

Samen bouwen aan kansrijk studeren
Taalbewust Lesgeven is een investering in samenwerking en professionalisering. Het is een onderwijsontwikkeling die groeit, niet van de ene op de andere dag, maar stap voor stap. Het platform Taalbewust Lesgeven is na de zomer te vinden op Connect. Houd de interne communicatie in de gaten voor updates en praktische voorbeelden.

Op de foto
Staand: Bernice van Leeuwen, Joke Bruggeman, Alie Dijkslag
Zittend: Ineke Arends en Janine Waanders